Tình hình sản xuất và tiêu thụ

Cây Mẫu đơn (Paeonia suffruticosa Andr.) là một trong những loại thuốc cổ truyền lâu đời, được sử dụng rộng rãi nhất ở Trung Quốc. Mẫu đơn được sử dụng nhiều trong các bài thuốc Đông y chuyên trị các bệnh như làm giảm huyết áp, viêm ruột thừa, thanh nhiệt lương huyết, hoạt huyết hóa ứ, kháng viêm,… Bên cạnh đó, cây Mẫu đơn có hoa đẹp, màu sắc phong phú, có hương thơm nên rất được ưa chuộng để trồng làm các loại hoa kiểng, hoa cắt cành với số lượng lớn.

Cây Mẫu đơn chủ yếu được nhân giống bằng phương pháp truyền thống từ hạt, củ, cắt ghép cành. Tuy nhiên, các phương pháp nhân giống này đòi hỏi một lượng lớn vật liệu nhân giống và chỉ có thể thực hiện trong mùa sinh dưỡng, làm hạn chế việc thương mại và sản xuất công nghiệp của hoa Mẫu đơn trong khi nhu cầu ngày càng tăng.

Ở Việt Nam hiện nay cũng chưa có nguồn cung cấp ổn định dược liệu Mẫu đơn. Với phương pháp nuôi cấy mô tế bào thực vật sẽ sản xuất được một số lượng lớn nguồn cây giống Mẫu đơn trong thời gian ngắn, không phụ thuộc vào điều kiện tự nhiên, có thể nhân giống cây trồng ở quy mô công nghiệp, chủ động kế hoạch sản xuất. Từ đó góp phần cung cấp nguồn dược liệu ổn định và chất lượng, đáp ứng nhu cầu thị trường.

Quy trình và phương pháp thực hiện

Quy trình nhân giống in vitro cây Mẫu đơn

Diễn giải quy trình:

Bước 1 (Giai đoạn tạo nguồn mẫu ban đầu):

Chọn các hạt Mẫu đơn to, đều, thời gian thu hoạch không quá 6 tháng để khử trùng tạo nguồn mẫu ban đầu bằng dung dịch Sodium hypochlorite 2,5% trong 10 phút. Sau 2 tuần, cấy chuyển hạt sang môi trường cảm ứng nảy chồi từ hạt, môi trường nuôi cấy là môi trường MS bổ sung 1mg/L GA3, 1mg/L BA, 30g/L đường. Điều kiện nuôi cấy: nhiệt độ 25 ± 2oC, thời gian chiếu sáng 12 giờ, cường độ chiếu sáng 2.000 lux.

Bước 2 (Giai đoạn tạo chồi):

Các đoạn thân mang chồi ngủ ở vị trí thứ nhất được cấy chuyển sang môi trường bật chồi để tạo chồi phục vụ cho giai đoạn nhân chồi trên môi trường MS bổ sung 1mg/L BA, 30g/L đường. Điều kiện nuôi cấy: nhiệt độ 25 ± 2oC, thời gian chiếu sáng 12 giờ, cường độ chiếu sáng 2.000 lux.

Bước 3 (Giai đoạn nhân nhanh chồi):

Các chồi đạt chuẩn được cấy chuyển sang môi trường nuôi cấy: môi trường MS bổ sung 1mg/L BA, 0,25mg/L NAA, 30g/L đường. Điều kiện nuôi cấy: nhiệt độ 25 ± 2oC, thời gian chiếu sáng 12 giờ, cường độ chiếu sáng 2.000 lux.

Bước 4 (Giai đoạn ra rễ và dưỡng cây hoàn chỉnh):

Các chồi khỏe mạnh đạt chuẩn được cấy kẹo sâm hamer chính hãng chuyển sang môi trường tạo rễ để tạo cây Mẫu đơn in vitro hoàn chỉnh, sau đó cây Mẫu đơn tiếp tục được chuyển sang môi trường dưỡng cây để tăng tỷ lệ sống khi ra ngoài vườn ươm. Môi trường ra rễ: môi trường MS bổ sung 1mg/L IBA, 1mg/L NAA, 30g/L đường. Môi trường dưỡng cây: WPM bổ sung 30g/L đường. Điều kiện nuôi cấy: nhiệt độ 25 ± 2oC, thời gian chiếu sáng 12 giờ, cường độ chiếu sáng 2.000 lux.

Bước 5 (Giai đoạn huấn luyện và chăm sóc cây ngoài vườn ươm):

Cây Mẫu đơn in vitro được trồng trong giá thể phối trộn đất, tro trấu, phân trùn, xơ dừa với tỉ lệ 1:1:1:2 (v/v) trong 4 tuần ở điều kiện phòng nuôi cấy cây, sau đó chuyển cây ra huấn luyện ở điều kiện tự nhiên trong 2 tuần. Tiếp theo chuyển hẳn vào chậu trồng và chăm sóc, sau 2 tuần bắt đầu bón phân Growmore nồng độ 0,5g/L, mỗi tuần 1 lần.

Ưu điểm của công nghệ, hiệu quả kinh tế

Công nghệ nhân giống in vitro giúp tạo số lượng lớn cây Mẫu đơn trong thời gian ngắn, chất lượng cây đồng đều, cây con khỏe mạnh, sạch bệnh. Nhờ vậy có thể nhân giống cây trồng ở quy mô công nghiệp, chủ động kế hoạch sản xuất, cung cấp nguồn cây giống có chất lượng tốt cho kẹo sâm hamer các vùng chuyên canh loại dược liệu này.

Với hệ số nhân giống 3,58 lần, trong 1 năm có thể sản xuất 8.500 cây giống. Chi phí sản xuất bao gồm:

Chi phí sản xuất cây giống Mẫu đơn in vitro là 5.200 VNĐ/cây, giá bán đề nghị là 9.000 VNĐ/cây. Cây nuôi cấy mô sau khi được chăm sóc 4 tuần ngoài vườn ươm cây sẽ đạt kích thước 9 - 10cm, sẽ bán với giá 20.000 VNĐ/cây. Trên thị trường hiện nay, giá bán 1 củ giống Mẫu đơn là 30.000 – 35.000 VNĐ.

Quy trình vi nhân giống cây Mẫu đơn đã hoàn thiện và đang sản xuất thử nghiệm cây giống và trồng giai đoạn hậu nuôi cấy mô tại Trung tâm Ươm tạo Doanh nghiệp Nông nghiệp Công nghệ cao TP.HCM. Cây kẹo sâm hamer mỹ sinh trưởng và phát triển tốt.

Hiện nay, Sàn Giao dịch Công nghệ Techport.vn (thuộc Trung tâm Thông tin và Thống kê Khoa học và Công nghệ – Sở KH&CN TP.HCM) đang tiếp tục đồng hành cùng nhóm tác giả trong hoạt động hỗ trợ kết nối, tư vấn chuyển giao quy trình này cho các doanh nghiệp, tổ chức hoặc cá nhân có nhu cầu.

Thông tin chuyên gia, hỗ trợ

1. CN. Nguyễn Văn Toàn

ĐT: 0792816981. Email: vantoanttut@gmail.com     

2. Trung tâm Ươm tạo Doanh nghiệp Nông nghiệp Công nghệ cao

Địa chỉ: Ấp 1, xã Phạm Văn Cội, huyện Củ Chi, TP.HCM. Điện thoại: (028) 6264 6103

3. Trung tâm Thông tin và Thống kê Khoa học và Công nghệ - Phòng Giao dịch Công nghệ

Địa chỉ: 79 Trương Định, P. Bến Thành, Q.1, TP.HCM

Điện thoại: (028) 3822 1635 - Fax: (028) 3829 1957

Email: pgdcn@cesti.gov.vn

Lam Vân (CESTI)